Generał Kazimierz Pułaski
Postać Kazimierza Pułaskiego, bohatera „dwóch Narodów” kojarzona jest z istotnymi, zarówno dla historii Polski jak i Stanów Zjednoczonych, wydarzeniami II połowy XVIII wieku, które zaważyły na dalszych losach narodów: polskiego i amerykańskiego. Wydarzenia sprzed ponad dwustu lat, przywodzą na myśli konfederację barską (1768–1772), nazywaną przez część historyków pierwszym polskim powstaniem narodowym oraz rewolucję amerykańską z lat 1775–1783, zwaną również wojną o niepodległość.
W obu przypadkach podstawowym celem bohaterskich działań Kazimierza Pułaskiego była walka o niepodległość. W pierwszym z nich chodziło o podtrzymanie niepodległości Rzeczypospolitej, coraz bardziej zagrożonej ze strony Rosji. W drugim - o jej wywalczenie przez powstający spod dominacji brytyjskiej, nowy naród amerykański.
W latach konfederacji barskiej cała niemal Sądecczyzna była terenem przemarszów licznych wojsk konfederackich i podążających za nimi wojsk rosyjskich i królewskich. Konfederaci założyli obozy warowne pod Muszynką oraz pod Izbami. Obóz w Muszynce, pomimo że nie miały tu miejsca żadne spektakularne bitwy, odegrał ważną rolę w dziejach konfederacji. Był bowiem ośrodkiem administracyjno – gospodarczym konfederacji małopolskiej do czasu utworzenia Generalności, to jest najwyższej władzy konfederackiej.
26 września 1769 roku do obozu Konfederatów Barskich pod Muszynką przybył Kazimierz Pułaski, gdzie oddał głos na generalne marszałkowstwo Marcina Krasińskiego oraz regimentarstwo Ignacego Potockiego. Po około trzech tygodniach Pułaski przeniósł się do innego obozu, nad Popradem koło Starego Sącza.
W lipcu 1770 r. Kazimierz Pułaski ponownie chwilowo przebywał w obozie pod Muszynką, skąd powrócił do Izb. W dniach 3 - 4 sierpnia 1770 roku doszło na polach Izb i Wysowej do walki, w której Drewicz zmusił Pułaskiego do wycofania się na terytorium węgierskie, na którym wskutek zdrady Austriaków, zaatakowały konfederatów ponownie wojska carskie. W bitwie tej straty konfederatów były duże. Według obliczeń samego Pułaskiego utracili oni 179 żołnierzy. Z 14 sierpnia 1770 roku pochodzi rozkaz Kazimierza Pułaskiego w sprawie ścigania dezerterów napisany w obozie w Izbach. W sierpniu tego roku na Sądecczyznę wkroczyli Austriacy. Tradycja przechowała wspomnienie bitwy z nowym zaborcą, która miałaby się rozegrać w 1772 r. na wzgórzu Czerteż, pomiędzy Krynicą a Tyliczem, w miejscu zwanym dziś Huzary.
Kazimierz Pułaski pozostawił w Tyliczu materialne ślady swojego pobytu. W pobliskiej Muszynce znajdują się pozostałości po obozie konfederackim. Miejsce to jest objęte utworzonym w latach siedemdziesiątych rezerwatem „Okopy Konfederatów Barskich”. W kościele w Muszynce znajduje się ołtarz polowy z obrazem świętej Barbary pochodzący z obozu. Z kolei w kościele w Tyliczu znajduje się obraz świętej Barbary, podarowany miastu przez samego Kazimierza Pułaskiego. Obraz pochodzi z prywatnego zbioru generała.
Dla uczczenia bohatera „Dwóch Narodów”, władze Tylicza nazwały jedną z ulic imieniem generała Kazimierza Pułaskiego. W roku 1970 Szkole Podstawowej w Tyliczu nadano imię Kazimierza Pułaskiego.
Pomnik gen. Kazimierza Pułaskiego na tylickim Rynku
Artysta rzeźbiarz z Łużnej - Paweł Zięba - był wykonawcą płaskorzeźby, na której została uwieczniona postać gen. Kazimierza Pułaskiego¸ bohatera narodowego Polski i Stanów Zjednoczonych. Głaz to piaskowiec pińczowski o rozmiarach 2,2 m na 2,0 m. W tle płaskorzeźby wyłania się Lackowa (zwana chorągiewką Pułaskiego) oraz cerkiew w Muszynce, w której znajduje się ołtarz z obozu Konfederatów Barskich. W prawym górnym rogu możemy zobaczyć św. Barbarę, która w tamtych czasach uważana była za patronkę artylerzystów. Tablica pod pomnikiem została ufundowana przez właściciela firmy Mulico, pana Zbigniewa Jakubasa, a została odlana w sądeckim „Newagu”. Płaskorzeźba wzorowana jest na obrazie Juliusza Kossaka „Pułaski pod Częstochową”.
Pomnik gen. Kazimierza Pułaskiego jest uwiecznieniem obchodów 650 – lecia Tylicza . Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 29.06.2013. Inicjatorami jego budowy byli: parafia Tylicz, SnRRT, Urząd Miejski w Krynicy – Zdroju.
Kazimierz Michał Pułaski herbu Ślepowron
Laudacja.
(ur. 6.03.1745r. w Warszawie jako syn starosty wareckiego Józefa, zmarł w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Savannah 11.10.1779r.) – bohater walk o wolność dwóch narodów, polskiego i amerykańskiego, jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej, generał i bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, nazywany „Ojcem amerykańskiej kawalerii”. W 2009 r. kongres amerykański przyznał mu honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.
Wtajemniczony w przygotowania do konfederacji barskiej zbroił oddziały na Podolu i Wołyniu. W dniu 29.02.1768 podpisał akt założenia konfederacji jako zbrojnego związku szlachty polskiej utworzonego w Barze na Podolu w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej skierowany przeciwko kurateli Imperium Rosyjskiego reprezentowanej przez Carycę Katarzynę II, oraz królowi Polskiemu Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, który z pomocą posła rosyjskiego Nikołaja Repnina narzucił Rzeczypospolitej gwarancje rosyjskie podpisując kilka dni wcześniej haniebny Traktat Wieczystej Przyjaźni i prawo równouprawnienia dla innowierców. Celem konfederacji było zniesienie ustaw narzuconych przez Rosję, a naczelnym hasłem „Wiara i Wolność”.
Już w pierwszym roku walk Pułaski pomimo młodego wieku stał się jednym z czołowych dowódców konfederacji, a mianowany marszałkiem ziemi łomżyńskiej, bronił warownego klasztoru w Berdyczowie oraz dowodził w bitwie pod Orzechowem przeciw armii rosyjskiej dowodzonej przez gen. Aleksandra Suworowa. W następnym 1769 roku bronił Okopów Świętej Trójcy nad Dniestrem. Mianowany regimentarzem krakowsko – sanockim i sandomierskim prowadził zaciągi wojskowe na Podkarpaciu organizując pod Barwinkiem jeden z największych obozów konfederackich. Stąd też wyruszył w wielki rajd kawaleryjski na Podlasie i Litwę w czasie którego stoczył bitwę pod Łomazami. Na Podkarpaciu toczyły się ciężkie walki między innymi w Miejscu Piastowym, pod Rzeszowem, Lwowem, Leskiem i Pobitnem.
W Strzyżowie odbyła się przysięga konfederatów przed cudownym obrazem Matki Bożej Niepokalanej, a jej wizerunek od tego czasu został zamieszczony na sztandarach powstańców i ryngrafach wiszących na ich piersiach. W latach 1769 - 1772 Małopolska i Podkarpacie stało się centrum powstania, a na tych terenach dochodziło do wielu bitew, potyczek oraz niezliczonych walk partyzanckich z przeważającymi siłami wojsk Rosji i Austrii. Tu Pułaski tworzy wiele obozów warownych m. in. w Muszynce, Izbach, Koniecznej, Blechnarce i Grabiu, jako baz wypadowych na tereny całego kraju. Kawaleryjskie rajdy Pułaskiego po obszarach Polski, Litwy i Białorusi niszczyły wojska rosyjskie, przecinały sieci komunikacyjne, utrudniając ich aprowizację, podsycały powstanie, a równocześnie dodawały ducha walki mniejszym oddziałom konfederackim. Natomiast stosowana przez niego taktyka prowadzenia konnej wojny podjazdowej przeszła do kanonów strategii walk jazdy i była skuteczne stosowana przy następnych wojnach nie tylko na terenach Polskich ale i na całym świecie.
On sam wsławił się w okresie od 09.1770 do 08. 1772 r. brawurową obroną twierdzy na Jasnej Górze przed wojskami rosyjskimi gen. Iwana Drewicza i królewskimi, a od tego okresu zwany jest dumnie „Obrońcą Jasnej Góry”. Po upadku konfederacji zaocznie skazany na śmierć, zmuszony został emigrować z Polski. Po kilkuletniej tułaczce zatrzymał się w Ameryce gdzie walczył w szeregach armii Jerzego Waszyngtona w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Nadgraniczny górzysty pas Beskidu Niskiego okolic Tylicza stał się dogodnym terenem do działań konfederatów. Dochodzi tu do wielu bitew m. in. pod Starym Sączem, na polach Izb i Wysowej gdzie zginęło 179 powstańców oraz w Blechnarce. Lokalizacja obozów warownych w pasie nadgranicznym również była bardzo korzystna gdyż w przypadku ataku można było się wycofać na tereny Węgier. Należy nadmienić, że warowny obóz w Muszynce stał się ośrodkiem administracyjno – gospodarczym konfederacji, aż do czasu utworzenia „Generalności” czyli najwyższej władzy konfederackiej. Po rajdach kawaleryjskich Pułaski kilkakrotnie do Muszynki powracał, tu zjeżdżali się dowódcy konfederacji na narady, tu wydawano dekrety i zarządzenia. Do porozumiewania się między obozami w Muszynce, Izbach i Blechnarką wykorzystywano sygnały flagowe nadawane ze szczytu góry Lackowa, ufortyfikowanej i bronionej, stąd pochodzi jej zwyczajowa nazwa „Chorągiewka Pułaskiego”. Oprócz toczonych walk dochodzi również do wymiany korespondencji pomiędzy dowódcami wojsk. Według przekazów, rosyjski generał Drewicz miał napisać list w którym oznajmia „Od Biecza do Tylicza – wszędzie pełno Drewicza”. Na co Pułaski miał mu odpisać „Między Bieczem, a Tyliczem koniec będzie z Drewiczem “.
Ewaryst Kuropatnicki w swej monografii o Galicji pisze: „Tylicz to sławne siedlisko konfederatów. Tutaj ogłaszano rozporządzenia konfederackiej Generalności. W bardzo bliskim sąsiedztwie po dzień dzisiejszy mamy ślady ich bytności i działalności”. Do tych najważniejszych śladów na naszych terenach należą:
- ruiny warownego obozu w Izbach
- ruiny warownego obozu nad Muszynką, z którego z nieistniejącej kaplicy przy której
modlili się konfederaci przeniesiono ołtarz polowy z obrazem św. Barbary. Ołtarz
ten po dzień dzisiejszy znajduje się w cerkwi w Muszynce,
- obraz św. Barbary (patronki artylerzystów) według przekazów, prywatny obraz
Pułaskiego wiszący na ścianie jego namiotu, osobisty dar dla tylickiego kościoła,
- liczne dokumenty, dekrety, odezwy, oraz spisane akty konfederackie, które udało się
odnaleźć w archiwach państwowych i kościelnych w Krakowie,
- wiele zapisów w II tomowej „Księdze Miasta Tylicza”, gdzie pisarz miejski opisuje
działalność konfederatów, wydawane zarządzenia, uniwersały i rozkazy, pobierane
podatki, dostawy dla wojska, rekrutacje ochotników oraz spisy regulaminu żołnierzy.
- według przekazów ludności śladem bytności wojsk konfederackich jest góra między
Tyliczem a Krynicą zwana wcześniej Czereżem. Po bitwie jaką stoczył Pułaski
na jej zboczach z wojskami austriackimi w dowód wdzięczności za męstwo huzarom
węgierskim (zaciężnej gwardii Pułaskiego) nazwę zmieniono na Huzary.
U jej podnóża osada zwana Piszczelanka w pobliżu której jeszcze długo znajdowano
broń, elementy wyposażenia oraz kości źle, w pospiechu pochowanych powstańców.
W walkach po stronie powstańców udział wzięło około 100 tysięcy ludzi. Stoczono ponad 500 bitew i potyczek. Straty w ludziach poniesione w konfederacji barskiej oceniono na około 60 tysięcy. Po jej upadku na Sybir zesłano ponad 14 tys. konfederatów, a resztę pojmanych powstańców przymusowo wcielono do armii rosyjskiej. Dokładne ich liczby i dane nie są znane. Upadek konfederacji barskiej był pretekstem do dokonania I Rozbioru Polski przez państwa ościenne. Dopiero potomni docenili rzeczywiste znaczenie konfederacji jako pierwszego polskiego powstania i wzoru dla wszystkich następnych zrywów narodowych Polaków, powstania łączącego hasła wolności z symbolami religijnymi.
Postać Kazimierza Pułaskiego – regimentarza i generała, marszałka konfederacji barskiej, obrońcy Jasnej Góry, żołnierza walczącego o wolność Ameryki, człowieka, który całe swoje życie podporządkował miłości do kraju i przywiązania do wolności. Którym kierował gorący patriotyzm, wsparty niezwykłymi żołnierskimi cnotami by w boju spełnić swój obowiązek, historia postawiła w pierwszym szeregu najpiękniejszych postaci bojowników o wolność i niepodległość Polski.
Dlatego dzisiaj, 29.06.2013 r, w dzień odpustu parafialnego Piotra i Pawła, w 650 rocznicę lokacji miasta Ornamentum – Miastka – Tylicza, oddajemy potomnym pomnik bezgranicznego heroizmu, czystego i wielkiego patriotyzmu w walce o niepodległość ojczyzny, oraz poświęcenia i daru krwi powstańców, konfederatów barskich i ich dowódcy generała Kazimierza Pułaskiego, pomnik ufundowany i wykonany staraniem tylickiej parafii, mieszkańców Tylicza i Urzędu Miejskiego w Krynicy.
autor laudacji : Jan Boligłowa